Shit happens…. Niemand ontkomt aan tegenslagen. Daarom is de vraag: hoe ga je met tegenslag om? Het antwoord hierop vanuit het ACT-gedachtegoed is even eenvoudig als doeltreffend: accepteer dat negatieve ervaringen erbij horen. En committeer je aan wat jij waardevol vindt in je leven. Dan ontstaat er vrijwel als vanzelf ruimte voor nieuw gedrag en positieve ervaringen.
Maar in het echte leven blijkt deze levenshouding toch vaak moeilijker dan gedacht; we zijn gewend aan het ontkennen, vermijden, wegstoppen of overschreeuwen van vervelende gedachten en gevoelens. Chocola, binge-watchen, uitgaan, het helpt in het beste geval maar even. En dan?
Centraal bij de ACT therapievorm staat het accepteren van gedachten en gevoelens, het zien van klachten zoals ze zijn zonder erin op te gaan, het zien van de relatie met jezelf, en het ontdekken van je waarden en die omzetten in actie. Dat werkt veel beter dan het vechten tegen vervelende gevoelens, of die proberen onder controle te houden. ‘In een context van controle zijn gevoelens en gedachten altijd een probleem, omdat we daar nauwelijks controle over hebben. Bij ACT proberen we daarom mensen met oefeningen in de context van acceptatie te brengen. Want daar zijn gedachten en gevoelens een middel om kennis op te doen over wat je belangrijk vindt, en een middel voor groei en persoonlijke ontwikkeling.’ ‘Geef die negatieve gedachten en gevoelens daarom de ruimte, maar zonder je hierdoor te laten weerhouden om waardevolle dingen te ondernemen. En laat je bij dat experiment niet leiden door je ideeën en overtuigingen, maar vooral door je directe ervaring. Dat is waar ACT om draait.’ Met ACT veranderen we geen gedrag, maar proberen we mensen in contact te brengen met andere contexten waarin datzelfde gedrag anders functioneert.’
Creatieve hopeloosheid
Net zoals een bal die je alleen met moeite onder water kunt houden, zo gaat het ook met pijn en verdriet; uiteindelijk dienen ze zich toch weer aan, om hopeloos van te worden. Maar als het lukt om die gevoelens toe te laten, dan ontstaat er ruimte en creativiteit voor nieuw gedrag. ‘Creatieve hopeloosheid noemen we dat eerste deel van het proces’. ‘Daarbij luidt de verwarrende boodschap: laat alle hoop varen, want pas dan kan er wellicht iets nieuws gebeuren.’
‘Cliënten komen doorgaans binnen met het idee: hoe kom ik van mijn klachten af, zodat ik daarna weer verder kan met mijn leven’. ‘Het is een valkuil om in die lijn mee te gaan. In plaats daarvan nodig ik je uit om die probleem-/oplossingsmodus te herkennen, en dan andere keuzes te maken in hun gedrag. Als je je op die manier overgeeft aan de wereld, ontdekt je dat het leven je ook iets teruggeeft. Daardoor gebeurt er vaak meer dan je aanvankelijk zag aankomen. Dat klinkt wel heel wervend, maar zo werkt het echt!